Այսօր դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների ոլորտում դեռևս առկա են խնդիրներ: Հարցազրույց Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնի տնօրեն, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Հակոբ Թոփչյանի հետ

–  Հայտնի է, որ խորհրդային տարիներին շատ մեծ դժվարություններ կային որոշ դեղերի ձեռքբերման գործում: Այժմ յուրաքանչյուր քայլափոխի դեղատուն է բացված: Դուք դա ձեռքբերու՞մ եք համարում: 

–  Հայաստանում 90-ականների սոցիալ-տնտեսական նշանակալի փոփոխությունները էական ազդեցություն ունեցան առողջապահական համակարգի վրա ընդհանրապես և դեղագործական բնագավառում`   մասնավորապես: Թեպետ բոլոր երկրների առջև բացվեցին դռները դեղ ներմուծողների համար և կարծես թե վերացավ խորհրդային ժամանակաշրջանին բնորոշ դեղերի պակասը, սակայն պետական կառույցների համընդհանուր մասնավորեցման արդյունքում դեղագործական ոլորտը հայտնվեց անկառավարելի և քաոսային վիճակում, փողոցներում, շուկաներում, գետնանցումներում խառն ու անկարգ ձևով սկսեցին ի հայտ գալ կասկածելի ծագում և որակ ունեցող դեղերի առք ու վաճառքի սեղանիկներ և կրպակներ: Գերկենտրոնացված պլանային համակարգին բնորոշ դեղագործական ոլորտը կարգավորող փաստաթղթերը չէին համապատասխանում փոփոխված պայմաններին: Տարբեր տեղերից դեղագործության հետ առնչություն չունեցող մարդկանց միջոցով հանրապետություն էին ներկրվում բնակչության առողջությանն ակնհայտ վտանգ սպառնացող անհայտ ծագման դեղեր:

Իրավիճակը սկսեց նկատելիորեն փոխվել միայն «Դեղերի մասին» և «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքների ընդունումից հետո, երբ սահմանվեցին պարտադիր պահանջներ և պայմաններ դեղատնային գործունեության իրականացման համար: Արդյունքում դեղատնային համակարգը զգալիորեն բարելավվեց:

–  Համակարգվա՞ծ է արդյոք ոլորտը:

–  Անկասկած, ոլորտում տեղի են ունեցել դրական տեղաշարժեր: Առողջապահության համակարգում ստեղծվել է դեղերի ոլորտը կարգավորող և միջազգային չափանիշներին համապատասխանող կառույց`   դեղերի որակի հսկման ժամանակակից սարքավորումներով հագեցած լաբորատորիայով (1992 թ.): Ընդունվել են «Դեղերի մասին» (1998 թ.), «Լիցենզավորման մասին» (2001 թ.),«Թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի մասին» (2002 թ.) ՀՀ օրենքները`   դրանցից բխող հիմնական ենթաօրենսդրական ակտերի փաթեթներով: Ներդրվել է դեղերի արժևորման և գրանցման համակարգը, հաստատված են դեղերի պետական գրանցամատյանը և դեղերի կլինիկական փորձարկումների անցկացման մեխանիզմները: Կանոնակարգվել է դեղերի ներկրումը, մշակվել է կեղծված դեղերի դեմ պայքարի միջոցառումների համակարգ: Հաստատվել են պատշաճ արտադրական գործունեության պահանջները, որոնք համապատասխանեցված են Եվրամիության չափանիշներին: 2008 թ. Հայաստանն`   ի դեմս ՀՀ ԱՆ դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնի, ստացել է դիտորդի կարգավիճակ եվրոպական դեղագրքային հանձնաժողովում: Աշխատանքներ են տարվել դեղերի արդյունավետ կիրառման ու դեղաբուժության ռացիոնալ սկզբունքների հետևողական ներդրման ուղղությամբ: Հաստատվել են առավել տարածված հիվանդությունների դեղորայքային բուժման սխեմաներ, հրատարակվել են «Ազգային դեղամատյանը»,«Բուսական դեղերի ազգային մատյանը», ստեղծվել են հիվանդանոցային դեղամատյաններ, բժիշկների և դեղագետների համար հրատարակվում են մասնագիտական ամսագրեր և էքսպրես տեղեկագրեր: Ստեղծվել է դեղերի կողմնակի ազդեցությունների դիտարկման ազգային կենտրոն, որը ԱՊՀ-ում առաջինը դարձավ դեղերի կողմնակի ազդեցությունների դիտարկման միջազգային ծրագրի լիիրավ անդամ: Իրականացվել են կրթական համակարգի որոշակի բարեփոխումներ: Այս առումով հպարտությամբ կարող եմ հավաստիացնել, որ մեր երկրում դեղերի անվտանգության քաղաքականությունը Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից ճանաչվել է լավագույններից մեկը և դրանում, անկասկած, շատ մեծ է Հայաստանում դեղերի կարգավորման ոլորտի հիմնադիր`   ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի ներդրումը:

–  Հաջողությունները համոզիչ են, իսկ կա՞ն խնդիրներ դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների ոլորտում և ինչպե՞ս կարելի է հասնել դրանց լուծմանը: 

–  Ակնառու են հաջողությունները, սակայն ոլորտում դեռևս առկա են հետևյալ հիմնախնդիրները.

• դեղերի ոլորտի կարգավորման օրենսդրական դաշտի բացթողումներ,
• բնակչության որոշ խմբերի համար դեղերի անմատչելիություն,
• դեղագործական ոլորտում մասնագիտական անբավարար վերահսկողություն, որակի ստանդարտներին չհամապատասխանող, չգրանցված և կեղծված դեղերի առկայություն դեղագործական շուկայում,
• դեղերի ոչ նպատակային նշանակում բժիշկների կողմից, ոչ ճիշտ օգտագործում ու անվերահսկելի ինքնաբուժում,
• դեղերի անբարեխիղճ գովազդ,
• պիտանելիության ժամկետն անցած դեղերի մեծ չափերով կուտակումներ:

Նշված հիմնախնդիրների լուծման համար նախարարի հրամանով արդեն ձևավորված են աշխատանքային խմբեր, որոնք ակտիվորեն աշխատում են առողջապահության քաղաքականության փաստաթղթի մշակման, դեղային օրենսդրության բարեփոխումների իրականացման և միջազգային համագործակցության ընդլայնման ուղղությամբ: 

–  Անդրադառնանք նաև «Առողջապահություն» հանդեսին, որը 55 տարեկան է: Ինչպե՞ս եք գնահատում նրա երկարամյա գործունեությունը, ինչպիսի՞ն կցանկանայիք տեսնել այն ապագայում և ի՞նչ կմաղթեիք հանդեսին:

–  Հանդեսը մեծ դեր ունի առողջապահության ոլորտում, այն լուսաբանում է գործնական առողջապահության վիճակը, հիմնախնդիրները, զարգացման ընթացքը: Այն բավական գրագետ կազմված հանդես է և կարողանում է բավարարել թե° ոլորտի մասնագետների, թե° բնակչության հետաքրքրությունները, այս առումով այն իր համարժեքը չունի: Կցանկանայի, որ հանդեսում առանձին էջ հատկացվեր դեղերի ոլորտին, դեղագետի դերին, դեղերի շուկայի կարգավորման հարցին: 

Հոբելյանի կապակցությամբ հանդեսին մաղթում եմ նորանոր հաջողություններ և հայտնում իմ պատրաստակամությունը շարունակելու արդյունավետ և սերտ համագործակցությունը`   հանուն մեր ժողովրդի առողջության պահպանման և անվտանգ ու արդյունավետ դեղաբուժության:

Առողջապահություն 3.2011 (292)